Geluid versterken in de buitenlucht versus de geluidstechnicus
Illustratie: Ronald Peet.
Door
Bert Stoltenborg
Hoofdredacteur Meindert Bussink van Behind the Corner Popmagazine vroeg me onlangs of geluid versterken in de buitenlucht, en dan ook nog onder de bomen, erg lastig is. Hij stoorde zich aan een optreden in een dergelijke setting waar hij voornamelijk laagfrequente brij hoorde. Als zelfs iemand met een degelijke muzikale achtergrond zich dit afvraagt is het tijd om de zaken op een rijtje te zetten. Dus in het kader van: saai doch belangrijk weer een college akoestiek, oftewel een verhaal dat iedereen overslaat omdat het enigszins complex is. Toch?
Om maar meteen antwoord te geven op de vraag: geluid versterken is in de buitenlucht eenvoudiger dan in een zaal. In een zaal heb je te maken met akoestiek en dat maakt het ingewikkeld. In de buitenlucht kan geluid uit een luidspreker zich ongehinderd voortplanten. Je hebt als luidsprekers hoog zijn opgehangen een kans op een reflectie via de grond en op grotere afstanden krijg je soms met wind te maken die muziekgeluid uit elkaar waait, maar zeker je laag gedraagt zich buiten veel voorspelbaarder dan binnen. Dat komt doordat een ruimte behalve een vloer wanden en een plafond heeft. Deze scheidingsconstructies reflecteren geluid en die reflecties staan in de volksmond bekend als het infame fenomeen akoestiek. Alsof dit niet reeds genoeg is vindt het menselijk gehoor het dan ook nog eens leuk om allerlei rare kunsten uit te halen met wat we horen.
In een grote zaal hebben we te maken met drie soorten geluid die bepalen wat we waarnemen. Als eerste horen we uiteraard het geluid dat het orkest genereert of dat uit de speakers komt. Dit noemen we het directe geluid.
Daarna krijgen je oren reflecties te verwerken die van wanden, vloer en plafond afkomstig zijn, de zogenaamde vroege reflecties. Als klassieke of akoestische muziek wordt gespeeld in een goed ontworpen zaal dragen deze reflecties positief bij aan de luisterervaring. Voor popmuziek die door luidsprekers wordt weergegeven geldt dat deze reflecties het geluidsbeeld verstoren en zijn ze dientengevolge ongewenst. Zo vinden onze oren dat nu eenmaal.
Voor popmuziek die door luidsprekers wordt weergegeven geldt dat deze reflecties het geluidsbeeld verstoren en zijn ze dientengevolge ongewenst. Zo vinden onze oren dat nu eenmaal.
Het derde fenomeen betreft nagalm. Nagalm bestaat uit reflecties die al een tijdje in de zaal rondketsen en waarvan je niet kunt bepalen uit welke richting ze komen. Of nagalm positief bijdraagt aan muziekbeleving is sterk afhankelijk van de soort muziek. Langzame, monofone gregoriaanse muziek klinkt prachtig in een grote kerk, terwijl popmuziek daar juist als een kakofonie wordt ervaren.
In kleinere ruimten krijgen we ook nog te maken met staande golven. Ons gehoor reageert op geluid met frequenties van 20 tot 20.000 Hertz. De geluidsgolven die hierbij horen zijn 16 meter tot 1,6 centimeter lang. Als een ruimte afmetingen heeft die kleiner zijn dan acht meter kunnen door mensen waarneembare geluidsgolven tussen de wanden van de ruimte gaan resoneren wat in de ruimte leidt tot te veel of te weinig geluid, vooral bij lage frequenties. We kennen dit uit onze woonkamer of de buurtkroeg waar op sommige plekken in de ruimte te weinig ‘bas’ is terwijl op andere plekken je vrijwel alleen maar laag hoort.
Zalen worden ontworpen voor bepaalde soorten muziek. Het Amsterdamse Concertgebouw met twee seconden nagalm en een specifieke lay out is het meest geschikt voor romantische muziek. Een zaal voor barokke muziek heeft een kortere nagalmtijd, net als een operazaal. De Heineken Music Hall heeft net als alle goede popzalen een korte nagalmtijd, daar proberen de ingenieurs juist zoveel mogelijk de zaal te elimineren door meters dikke pakken steenwol op te scheidingsconstructies aan te brengen. Die steenwol absorbeert de geluidsreflecties. Voor schouwburgen is het helemaal een probleem; daar wil men een zaal die alles kan, wat er meestal op neerkomt dat er niks echt goed gaat.
Buiten heb je hier uiteraard allemaal niet mee te maken. En zelfs een een rij bomen die in de weg staat reflecteert geluid meestal op een manier die diffuus wordt genoemd en die niet hinderlijk is.
Waarom hoorde Meindert buiten dan toch zoveel laag dat de muziek een brij werd? Dat is een vijfde fenomeen: de geluidstechnicus. Maar aangezien ik een vrouw en kinderen heb zeg ik daar verder liever niets over.
Steun de redactie en word ook lid voor €1 p/week en profiteer van allerlei kortingen bij Achterhoekse podia, festivals, winkels, oefenruimtes, scholen, docenten etc. Lees HIER meer over lid worden.
misschien moet je ook nog even onderscheid maken tussen de technicus en de techniek. Als de stapel boxen, de filters versterkers en dergelijke niet op een juiste manier zijn geplaatst, gestapeld en ingeregeld kan de geluidstechnicus daar weinig meer aan veranderen. Dat hiervoor nogal wat kennis en ervaring nodig is blijkt wel uit het feit dat bij grotere shows en tourende gezelschappen naast de geluidstechnicus die de mix maakt ook een systeemtechnicus aanwezig is die zorgt dat het geluidssysteem juist wordt geplaatst aangesloten en ingeregeld.